واژه های درس
لحن: آهنگ پرتو: نور گوارا: نوشیدنی، دل انگیز
آوند: لوله باریكی در ساختمان گیاهان كه در آن مایعات غذایی برای تغذیه سلول ها جریان دارد
همتا: مانند گرانمایه: گرانبها، ارزشمند می بالند: رشد می كنند
مام: مادر پرورندگی: پرورش دادن رخسار: صورت
گویش: لهجه باشندگان: ساكنان زاد بوم: زادگاه
آبشخور: محل اب خوردن، سرچشمه مایه ور: سرشار، پرمایه نوا: ناله
گاهواره: گهواره، مهد، كانون عزیزك: عزیزكوچك فراخنا: پهنا وگستردگی
كام: ارزو، هدف، دهان ستد و داد: معامله جان فشانی: از خودگذشتگی
گزند: صدمه، آسیب بی شكیب: بی صبر آرامستان: محل آرامش
خفاش خویان: افراد تیره دل تاختن: حمله كردن پشتوانه: نیروی كمكی، حامی
اقلّیّت مذهبی: تعداد كم مذ هبی مثل مسیحی و زرتشتی در ایران آوردگاه: میدان جنگ
اراده پولادین: اراده قوی و واقعی اهرمن خویان: افراد شیطان صفت
دلاورانه: شجاعانه پیكاركرده اند: جنگیده اند هم جوشی: با هم بودن
هم كوشی: باهم تلاش كردن می غرند: فریاد می زنند یكدلانند: همدلند
یزدان: خدا كنام: محل زندگی جانوران وحشی بوم و بر: سرزمین سر به سر: سراسر، كلی
معنی و مفهوم ابیاتی از شاهنامه ی فردوسی در درس هشتم«همزیستی با مامِ میهن» صفحات ۶۴ و ۶۵ فارسی نهم
۱ ـ همی خواهم از کردگار جهان / شناسنده ی آشکار و نهان
آرایه : تضاد(آشکار و نهان)
۲ ـ که باشد ز هَر بد ، نگهدارتان / همه نیک نامی بُوَد یارتان
آرایه : تضاد(بد و نیک)
۳ ـ ندانی که ایران ، نشستِ من است / جهان سر به سر ، زیر دستِ من است
نشستِ من : جایگاه نشستن ، مسکن / سر به سر : همه / (مفهوم بیت : من از همه قوی تر هستم)
۴ ـ همه یکدلانند یزدان شناس / به نیکی ندارند از بد ، هراس
هراس : ترس ، نگرانی / یزدان : منظور خداوند / آرایه : تضاد(نیکی و بد)/ « به » در مصراع دوم به معنایِ« در برابرِ ، در مقابلِ» / (مصراع دوم : به خاطرِ نیکی هایشان ، از بدی نمی هراسند.)
۵ ـ دریغ است ایران که ویران شود / کُنامِ پلنگان و شیران شود
جای افسوس است از این که ایران از بین برود و آشیانه و جایگاه حیوانات درنده وحشی بشود.
دریغ : افسوس، اندوه / ویران : نابود، خراب / کنام : آشیانه ، بیشه ، جایگاه حیوانات درنده/
آرایه‌ها :تناسب(کنام، پلنگان و شیران) / پلنگان و شیران : استعاره از هر ویرانگری /
* در این بیت ، تشبیه نداریم و استعاره آمده/ جناس ناقص اختلافی در حرف اوّل(ایران و ویران) / واج آرایی حرف «ن»/ *نکته دستوری : دریغ : مسند / ویران و کنام : مسند (البته می‌توان گروه اسمی) کنام پلنگان و شیران را گروه مسندی گرفت.
۶ ـ چو ایران نباشد ، تن من مباد / در این بوم و بر ، زنده یک تن مباد
اگر قرار است که ایران نابود شود، از خدا می‌خواهم که من هم نیست و نابود شوم و هیچ کس دیگری در این سرزمین، زنده نباشد. / آرایه : واج آرایی حرف «ن» / تن و من : جناس /* نکته دستوری : چو (= اگر) : حرف ربط / مباد : فعل دعایی است / زنده : مسند / یک تن : نهاد
۷ ـ همه سر به سر ، تن به کشتن دهیم / از آن به که کشور ، به دشمن دهیم
اگر همه ی ما (ایرانیان) خودمان را به کشتن بدهیم ، بهتر از آن است که کشور خود را به دست بیگانگان بدهیم. / سر به سر : همه / بِه : بهتر (واژه ی مخفّف) و از نظر دستوری (صفت برتر یا تفضیلی)
نوشتن (صفحه ۶۷ کتاب درسی)
۱- ده واژه مهمّ املایی متن درس را بیابید و بنویسید. جلوه‌های مهربانی، شوق انگیز، نظام اسلامی، لهجه و گویش و آیین، آبشخور، روی و رخساره، گزند اهرمن خویان، اقوام یک صدا، دریغ
۲- در گروه‌های اسمی مشخّص شده، هسته، وابسته و نوع آنها را بنویسید.
الف) فرزندان در پرتوِ (هسته) گرم و گوارای (وابسته پسین (صفت)) مادر (وابسته پسین (مضاف الیه))، جان می‌گیرند.
ب) در همین (وابسته پیشین (صفت اشاره)) دوران (هسته) دفاع (وابسته پسین (مضاف الیه)) مقدّس (وابسته پسین (صفت))، ایرانیان همه برای وطن، تن را سپر کرده‌اند.
۳- پیام عبارت زیر را بنویسید.
«ایران ما به گلستانی می‌ماند که در دل و دامان خود، عزیزکانی را می‌پروراند و شیرۀ جان خویش در کامشان می‌دارد.»
انسان‌های آزاده با تمام وجود در دامان سرزمین عزیزمان رشد می‌کنند و حس انسان دوستی، وطن دوستی و غیرت را از پدران سرزمینشان به ارث می‌برند.
۴- جمله و بیت‌های زیر را از نظر رابطه تضاد معنایی واژه‌ها بررسی کنید و نتیجه را بنویسید.
تا کی آخِر چوب نفشه، سَرِ غفلت در پیش حیــف باشد که تو درخوابی و نرگس بیدار
خواب / بیدار
گر تکبّر می‌کنی، با خواجـــگان سِفله کن وَر تــــواضع می‌کنی با مردم درویش کن
تکبر / تواضع – خواجگان / درویش
به نزد مِـــهان و به نــــــــــزد کــِهان به آزار مــــوری، نیــــــرزد جــــــهان
مهان / کهان
… با آرامش آن آرمیده‌اند و در آشوبش بی قراری کرده‌اند.
آرامش / آشوب – آرمیده‌اند / بی‌قراری کرده‌اند.
