معنی واژگان و آرایه های درس ۹ قلم سحر آمیز و دو نامه
قلم سحر آمیز
سرداران : فرماندهان دلیرانه: شجاعانه می لغزید: سُر می خورد
۱- ای هُدهُدِ صبا! به صبا میفرستمت بنگر که از کُجا به کجا میفرستمت
هدهد: پرنده ی شانه به سر صبا: باد صبحگاهی سبا : نام سرزمینی است
هدهد صبا: اضافی تشبیهی بین صبا و سبا آرایه ی جناس هست
این بیت تلمیح دارد:۱-به داستان حضرت سلیمان(ع) ۲-به آیه ی اذهب بکتابنا هذا(سوره ی نمل)
معنی : ای پیام آور صبحگاهی! تو را به سرزمین سبا میفرستم. نگاه کن که تو را به کجا می فرستم؟!
۲-حیف است طایری چو تو در خاکدان غم زین جا به آشیانِ وفا می فرستمت
حیف: ستم، ظلم طایر: پرنده خاکدان غم: زمین غم آلود
معنی: پرنده‌ای چون تو حیف است در دنیای خاکی باشد. (انسان در دنیای خاکی زندگی می‌کند.) بنابراین تو را به سمت سر منشأ عشق و وفاداری میفرستم. (جایگاه خاکی را به سوی جایگاه معنوی ترک کن)
دونامه
بیدادگری: ظلم نیرنگ: حیله تقلید: پیروی
فتوا: دستور دینی تحریم: حرام شمردن، حرام دانستن الیوم: امروز ، هم اکنون
استعمال: استفاده در حکم: مانند محاربه: جنگ
تنگنا: محدودیّت توطئه: حیله ، مقدمه چینی برای رسیدن به امری
استعمار = آبادانی خواستن ، در مفهوم سیاسی به معنی تسلط کشور قدرتمند بر کشور ضعیف تر برای غارت منابع آن کشور است / استعمال = استفاده کردن ، به کار بردن
/ تنگنا = سختی ،دشواری
/ توطئه = نقشه کشیدن برای نابودی کسی یا چیزی
/ خاکدان = محل ریختن خاک روبه ، در اینجا مقصود از این جهان است
/ سبا = نام سرزمینی در عربستان که ملکه ای قدرتمند به نام بلقیس داشت
/ سحر آمیز = فریبنده ، آمیخته به جادو
/ صبا = باد خنکی که از شمال شرقی می وزد
/ طایر = پرنده ، پرواز کننده
/ محاربه = با یکدیگر جنگیدن
/ مرجع تقلید = مجتهدی که در مسائل دینی از او پیروی کنند
/ منزلت = شان ، درجه ، مقام
/ نیرنگ = سحر ، جادو
/ هد هد = شانه بسر ، یکی از پرندگان حضرت سلیمان .
خود ارزیابی
١ . سیّد جمال الدّین اسدآبادی در چه زمینه هایی استعداد داشت؟ آگاهی به امور سیاسی و اجتماعی زمان خود ، آگاه در علوم دینی و مسلط به زیان های فارسی ، عربی ، انگلیسی و فرانسوی
٢ . چه رابطه ای بین شعر حافظ و نقّاشی کمال الدّین بهزاد بود؟ هم نقاشی که پرواز مرغی رو به آسمان بود و هم مضمون شعر حافظ هردو آینده ی روشن و رشد و تعالی را نشان می داند
٣ . چرا روحانیّت و چهره های علمی فرهنگی تأثیر بیشتری در جامعه دارند؟ چون این افراد در علوم دینی و سایر علوم صاحب نظر هستند و در میان مردم شناخته شده اند و مردم به گفته های این افراد اعتماد دارند به همین دلیل تاثر بیشتری بر اقشار مختلف جامعه دارند
دانش ادبی: جناس
به این واژ ه ها توجه کنید:
« صبا و سبا » ، « آرام، رام »
در این کلمات، حروف مشترکی دیده می شوند که از یک جنس هستند، به این گونه واژه ها
که شعر و نثر را زیباتر و خوش آهنگ تر می کنند، «جناس » می گویند.
به نمونه های زیر توجه کنید و جناس ها را بیابید.
ای نام تو بهترین سرآغاز بی نام تو نامه کی کنم باز؟
شرف مرد به جود است و کرامت به سجود هر که این هر دو ندارد عدمش به ز وجود
فعالیت های نوشتاری
۱-در متن درس، دو واژه بیابید که شکل نوشتاری و گفتاری آنها مانند «شنبه » متفاوت باشد. استانبول و تنباکو
۲-در هر یک از جمله های زیر، گروه اسمی و وابسته های آن را مشخّص کنید.
شعر زیبا، هم در گزینش لفظ و هم در بیان معنا توجه مخاطب را برمی انگیزد
| گروه اسمی | وابسته |
| شعر زیبا | شعر: هسته زیبا :صفت بیانی وابسته پسین |
| گزینش لفظ | گزینش هسته لفظ: مضاف الیه وابسته پسین |
| بیان معنا | بیان: هسته معنا: مضاف الیه وابسته پسین |
| توجه مخاطب | توجه :هسته مخاطب: مضاف الیه وابسته پسین |
میرزای بزرگ، مرجع شجاع، فتوای تاریخی را نوشت
| گروه اسمی | وابسته |
| میرزای بزرگ | بزرگ صفت بیانی وابسته پسین |
| مرجع شجاع | شجاع صفت بیانی وابسته پسین |
| فتوای تاریخی | تاریخی صفت بیانی وابسته پسین |
۳- در نمونه های زیر، جناس ها را بیابید.
الهی، چون تو حاضری، چه جویم و چون تو ناظری، چه گویم؟(علّامه حسن زاده آملی) حاضری و ناظری – جویم و گویم
سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند همدم گل نمی شود، یاد سمن نمی کند (حافظ) چمان و چمن -چمن و سمن
نه هر چه به قامت مهتر، به قیمت بهتر. (گلستان سعدی) قامت و قیمت – مهتر و بهتر
