ادبیاتی ها

درس نهم      

راز موفّقیّت

توس : یکی از شهرهای قدیمی خراسان و زادگاه فردوسی و جابر بن حیّان و بسیاری از بزرگان دیگر

نصیرالدّین : یاور دین

لوح : تخته ، صفحه ای از چوب یا حلبی و …

محضر : محل حضور ، درگاه

مناظره : بحث و گفت و گو با  کسی جهت اثبات سخن خود

طنین : صدا و آواز

درخت وجود : اضافه تشبیهی

می‌مانست : شبیه بود

فروزان : تابان و درخشان

فراست : هوشمندی ، زیرکی باطنی

نقره‌فام : نقره رنگ ، نقره ای

سیمگون : مثل سیم ، نقره ای ، سیم نقره

آن چه استادان در سینه دارند :سینه مجازاً حافظه

رمقی : نیرویی ، توانی

شمع وجود : اضافه تشبیهی

فقیه : دانا و عالم

بالین : بستر

مقطّع : بریده بریده

تعرّض : اعتراض

شیون : ناله و زاری

دیده از جهان فرو بستن : کنایه از مردن

بلند آوازه : معروف و مشهور

مهد : گهواره

لحد : گور ، قبر

ز گهواره تا گور دانش بجوی : مصرعی از فردوسی است که نویسنده آن را تضمین کرده است.

تاریخ ادبیات :

خواجه نصرالدین توسی :

ابو جعفر نصیرالدین محمد بن حسن توسی از علمای بزرگ ریاضی ، نجوم و حکمت ایران در قرن هفتم و نیز از وزیران بزرگ آن دوره است که با تدابیر خاصّی از خرابی شهرها و کشتار دسته جمعی مردم به دست هلاکو جلوگیری کرد . این دانشمند با تدبیر یکی از فقهای مذهب تشیّع است که هلاکو را به ایجاد رصدخانه مراغه تشویق کرد . کتاب « اخلاق ناصری » از مشهورترین تألیف‌های او است.

استاد حاسب :

احمد بن عبد ا… مروی از منجّمان و ریاضی‌دانان بود . وی به علّت مهارت در محاسبات به «حاسب» (حسابگر) معروف گردید.

ابوریحان بیرونی :

ابوریحان محمد بن احمد ، ریاضی دان و فیلسوف ایرانی (۳۶۲ – ۴۴۰ هـ . ق) اوایل عمر را در دربار خوارزمشاهیان گذرانید. سپس چند سال در گرگان ، دربار قابوس بن وشمگیر به سر برد. پس از آن محمود غزنوی او را با خود همراه ساخت و در اکثر جنگ‌های محمود در هندوستان همراه او بود. با دانشمندان هند مصاحبت داشت و موادّ لازم را برای تألیف کتاب « تحقیق ماللهند » فراهم آورد. از آثار مهمّ او می‌توان به کتاب « التّفهیم » اشاره کرد.

خود ارزیابی

۱- چرا هم کلاسی خواجه نصیر به او لقب کوه آهن داد ؟

زیرا او خستگی ناپذیر بود و شب روز به مطالعه و آموختن می‌پرداخت.

۲-ویژگی های اخلاقی ابوریحان و خواجه نصیر را مقایسه كنید. هر دو پشتکار و همت زیادی در فراگیری علم و دانش داشتند. هر دو پیگیر مسله های علمی بودند. هر دو خواستار دانستن علم بودند تا خواندن آن، یاد گرفتن مشتاقانه مسال علمی، یادگیری در همه حال و در همه وضعیت ها و همه شرایط ها.

۳- راز موفّقیّت دانشمندان بزرگ در چیست ؟

دقّت ، استمرار و پشتکار در مطالعه

———————————————–

نوشتــــــــن

۱- نوع رابطة معنایی  (ترادف، تضاد)  كلمه های زیر را مشخّص كنید.

جاهل ، دانا …تضاد****             فراست، زیرکی …ترادف

فروزان، بی فروغ …تضاد ***** بلند آوازه ، گمنام ……تضاد

نقره فام، سیمگون …ترادف ***بحث، گفت و گو ……ترادف

۲- مانند نمونه، جدول زیر را كامل كنید.

فعل	زمان	نوع	شمار	شخص	بن
شنیدم	گذشته	ساده	مفرد	اول شخص	شنید
می خندیدیم	گذشته	استمراری	جمع	اول شخص	خندید
گفته اند	گذشته	نقلی	جمع	سوم شخص	گفت
بپرسید	مضارع	التزامی	جمع	دوم شخص	پرس
دارد می نویسد	مضارع	مستمر	جمع	اول شخص	نویس

۳- جمله زیر با كدام قسمت درس، ارتباط معنایی بیشتری دارد؟ دلیل آن را بنویسید.

 انسانِ بلند همت تا پایه ای بلند به دست نیاورد، از پای طلب ننشیند
هرچه بیشتر می آموخت عشق و علاقه اش به دانش اندوزی بیشتر می شد. به تشنه ای می مانست که ساعت ها در بیابانی خشک و زیر نور خورشید فرزوان مانده است و سپس به آب میرسد ولی هرچه از آن می نوشد گویی تشنه تر میشود.

۴- آرایه های هر عبارت را مشخّص کنید.

الف( هر روز درخت وجود نصیر الدّین، پر بارتر می شد.  تشبیه

ب( همه یك صدا نام او را بر زبان می راندند. کنایه